1. KUFANYA BORA

2. MTOTO WA KIWANDA, USINGIZIAJI WA ULOZI

USHUHUDA 1

“Natumai kuwa ushuhuda huu utakuwa na athari kwa maelfu ya wanawake waliodhulumiwa unyanyasaji wa kijinsia.”

“Baba yangu alitaka mtoto wa kiume, kwa hivyo baba yangu aliamua kupata mwanamke mwingine ambaye angempa mvulana aliondoka kwenda kijiji na kumwacha mama yangu mjamzito mwingine, ujauzito wangu.”

“Nilishtumiwa kuwa mchawi ambaye alitaka kumuua baba yangu na kaka”
“Nilikatazwa kulala … njaa na kulazimisha ujana” “Walinipiga vurugu … na kunifanya ninywe kinywaji na ladha isiyo ya kawaida kunifanya kutapika”
“Mateso, na haswa mateso ya kisaikolojia ambayo yanaendelea kuendelea mpaka sasa au ninaendelea kutilia shaka sababu ya kuwapo kwangu”

3.
KUBAKWA

“Bikira nilipokuwa na miaka 26 …”

“Alijua kwamba nilipenda sana juisi ya apula”

“Baada ya sekunde chache nilianza kuhisi kizunguzungu kisha nikapoteza fahamu”

“Niligundua kuwa nilikuwa na mjamzito”

“Nilikuwa nimeiheshimu familia … Sikujua nilipaswa kwenda wapi”

“Nilikuwa nimeamua kumtunza [mtoto]”

“Mtapeli wangu alinijia … akaanza kunipiga tumboni. Alikuwa amenigonga sana kuwa nimepoteza fahamu ”

4. KU TOKWA MIMBA

5. KUFIKIRIA KUJIONDOA MAISHA

“Baada ya siku tatu kliniki,
Nilikuwa nimempoteza mtoto ”

“Sikuwa na pesa, kulipa
kwa gharama za utunzaji ”

“Nilitaka kujiua”

“Nilikuwa na vidonda vya tumbo na ini yangu ilikuwa pia imeharibiwa; na uterasi wangu pia alikuwa na shida kubwa kufuatia kipigo Nilikuwa na utunzaji mbaya wakati wa utoaji mimba ”

“Leo bado ninateseka”

“Sikuwa na ujasiri wa kusema
wale ambao nilikuwa nimebakwa ”

USHUHUDA 2

Naitwa kwa jina la … kutoka kijiji cha …, wilaya ya Djugu katika mkoa wa Ituri huko DRCongo. Nilizaliwa mnamo 1986, nimeolewa na mama wa watoto watano.
Nilikuwa mwathirika wa utekaji nyara, ubakaji, ndoa ya kulazimishwa na utekaji nyara na wanamgambo wa Lendu, Mai-Mai FRPI. Acha niwa ambie jinsi mzozo wa kikabila umebadilisha maisha yangu.

1. MAUWAJI NA UBAKAJI

Ilikuwa Desemba 2013, saa za jioni, tulikuwa tumekaa karibu na moto binamu zangu ambao walikuwa wamekuja kunisalimia na mimi, katika chumba kilichofuata ambacho kilikuwa jiko, tulikuwa tukijadili juu ya maandalizi ya sherehe za kumalizia mwaka. Katika kijiji hicho, uvumi ambao umekuwa ukizunguka kwa muda mrefu juu ya wanamgambo wa Lendu ambao wanajiandaa kututeketeza. Lakini ukweli kwamba wakati mwingine kulikuwa na kelele juu yake na wakati mwingine ilitokea kwamba tulikuwa tumejificha lakini hakuna kilichotokea, tulikuwa tumepuuza habari hiyo. Mume wangu alikuwa ndani ya nyumba, aliposikia milio ya risasi, alichukua watoto akiwemo mtoto wangu wa miezi mitano na wakakimbizwa msituni pamoja nao kujificha. Kama sisi, kwa kutaka kutoroka, tayari ilikuwa imechelewa, walikuwa tayari ndani ya kuta zetu. Binamu zangu wawili na mimi tume kuwa mnene kidogo, tulikuwa na shida ya kukimbia, washambuliaji walitukamata haraka. Kulikuwa na wengi wao, watu wapatao 20. Yeye ambaye alionekana kama kiongozi wa kikundi alituamuru kwa kilendu, kuondoa vazi, na kulala chini; kitu ambacho tulikuwa tumefanya, wote uchi, walitubaka. Baadaye, walituambia tuombe mara ya mwisho, tulikuwa tumesali, baada ya hapo, walituambia tuamke na kuanza kutembea, ilikuwa ngumu sana kwetu kuweza kutembea kwa magoti yetu. Ghafla, nikasikia risasi mbili, nikamuona binamu yangu ambaye alikuwa upande wangu wa kushoto akianguka baada ya kupigwa risasi kichwani, basi binamu yule mwingine alikuwa na shida kama hiyo, na wakati bega langu lilifika, kusikia sauti ikiwaamuru wasipige. Wakaanza kuongea wakisema kwamba mimi pia lazima nife, sauti ikasema kuwa siuawa lakini kwamba ninaletwa kwa mkuu, kwa sababu alitaka mwanamke wa Hema. Nilisimama hapo bila msaada na kusema. Silaha na marashi, mishale, bunduki, visu, walikuwa wameanza kukata binamu zangu kuwa vipande vidogo mbele ya macho yangu, niliona damu isiyo na hatia ya dada zangu iki mwangika… Walipomaliza ku katakata maiti ya binamu zangu, waliniamuru niwafuate; Nilihudhuria upasuaji wao wote, ambao ulidumu saa 4. Walikuwa wamebaka sana na kuwachinja wanawake na watoto ambao hawakuweza kutoroka, walikuwa wameua mifuko ya nguruwe, ng’ombe waliopora, na vitu vingine vya thamani, baada ya kuchoma moto kijiji changu chote. Waliporidhika, waliamua kurudi kwenye kambi zao.

2. UTEKAJI NYARA

Tulitembea usiku kucha msituni. Tulikuwa tumevuka karibu vizuizi vinne hadi vitano, tuka fika katika kambi ambayo wanawake, wanaume, watoto walikuwa wakingojea washambuliaji ambao nilikuwa na mimi na waka tuwasalimu kwa shangwe na vigelegele. Kama mimi, nilikuwa nimetambulishwa kwa mkuu wa vikosi ambaye alikuwa ni umri wa baba yangu, pia alinibaka usiku kucha, baada ya kunipatia kinywaji chenye uchungu ambacho sijui mpaka sasa kilikuwa nini. Nilikuwa nimefungwa kwenye chumba kidogo kwa siku 3 bila kula au kunywa. Baadaye, mkuu mwenyewe alinijia, na akaniambia kwamba ilikuwa kwaajili yake ndio maana nimeokoka, ikiwa siku moja nitajaribu kutoroka, ataniua. Alipomaliza kuongea nami aliamuru mlinzi ambaye alikuwa nje ya mlango aniletee chakula. Kwa miaka mbili, sikuwahi kwenda nje, nimewzkewa mlinzi waku ni chunga masaa 24 kwa siku, wakati alitaka kunibaka, mlinzi aliniletea maji, nikanawa, kisha akanipeleka viongozi wao, kunibaka, baada ya kunirudisha kwenye ngome yangu.

3. MAHUSIANO NA USHIRIKIANO KATIKA OPERATION

Kufikia mwaka wangu wa tatu, mkuu wa kikosi aka niaminia na sasa ningeweza kukaa ndani ya nyumba yake yakulala, hata hivyo, singe pashwa kwenda nje ya mlango. Kwa sababu ya hiyo, nilianza kuwa na habari fulani kutoka kwa wanamgambo waliohusika. Nilijifunza kwamba kila walipotaka kuwa na mauaji ya aina yoyote, walijiandaa kwa vikundi, walifanya ibada ambazo sikuruhusiwa kuhudhuria baadaye; walipeleka mameneja ili kupeleleza hali katika kijiji kinacholenga. Mara tu walipokuwa na habari yote, walichukua hatua, siwezi kusema ni mara ngapi, siku ngapi na usiku, ni lini watu hawa walishambulia vijiji vya Hema. Jioni moja ilikuwa mnamo Desemba 2017, mkuu ambaye alinibaka kila siku, aliniambia kwamba mimi pia lazima nishiriki kwenye operesheni hiyo, kitu ambacho nilikuwa nimekubali. Ilinibidi kushiriki katika ibada za wanawake, kando na wanaume. Tulikuwa wengi, nilikuwa nimeona wanawake wengine kumi ambao pia walikuwa uhamishoni kama mimi, wakija na sisi. Tuliondoka kambini mapema asubuhi. Nilikuwa nimekariri njia ambayo tumechukua ili kufika kijiji. Tulifika katika kijiji cha kwanza karibu 10 za asubui, niliona wanaume ambao nilikuwa nao, wakiua, kuchinja, kubaka watu wasio na hatia kama walivyokuwa wamefanya hapo awali na binamu yangu na mimi. Na ilikuwa kwa sisi wanawake kupora baada ya wanaume wetu kumaliza kuua na mwisho wa operesheni, waliwasha moto kwa kijiji. Baadaye, tukarudi kambini. Sikuwahi kujaribu kutoroka kwa hofu ya kuuawa, lakini pia nilikuwa nikitazamwa sana. Nilipo rejea kwenye kampi, mtekaji wangu aliponiona alirudi na kundi, imani yake kwangu iliongezeka. Nilikuwa huru, sikuwa na msaidizi tena.

4. KUTOROKA

Na wakati huo ndipo nilianza kupanga kutoroka kwangu. Nilikuwa nikitazama harakati za wanaume hao wakiwa macho, na ilinichukua mwaka. Jioni moja, siku ambayo nilipaswa kufika, sikumbuki tarehe halisi, lakini ilikuwa mnamo Machi 2018 Karibu na usiku wa manane, kila mtu alikuwa amelala kwa amani isipokuwa kwa wanaume walioko macho. Mtekaji nyara wangu alikuwa amelala vizuri, nilikuwa nje, najifanya mkojo, ghafla nikamuona akinifuata. Tulirudi ndani. Nilikuwa nimejifanya nirudi kulala, nilipomsikia akitabasamu, nilianza kutembea kwenye vidokezo vya vidole vyangu, nikatoka nje ya nyumba, mara moja nje, nilikimbia. Niki vaa nguo nyepesi sana usiku na miguu wazi. Kwenye kizuizi cha kwanza na cha mwisho, hakukuwa na mtu usiku huo, ilikuwa tu kwenye kizuizi cha pili na cha tatu kulikuwa na walinzi kwa bahati nzuri kwangu, walilala vizuri. Barefoot, nilikimbia usiku kucha. Kufika katika kijiji cha kwanza, karibu 4h, niligonga mlango wa kwanza ambao nilikuwa nimevuka, hakukuwa na mtu, ni wakati niligundua kuwa kijiji hakikuwa na wakaaji, Baada ya saa moja ya kutembea. Nilikuwa nimepata kijiji kingine cha Lera na ilikuwa pale kwamba nilikuwa nimeingia nyumba wakati nimeona hali yangu, walikuwa wamenipa nguo cha kunifunika, baada ya kujitambulisha waligundua kuwa wanamjua baba yangu na kwamba familia yangu ilikuwa tayari inatuombolezea sisi wote wa familia yangu ambao waliuawa siku hiyo (pamoja nami) ingawa walikuwa hawajaona mwili wangu kunizika. Ilikuwa baba wa familia ya mwenyeji hapo, kwa jina la LONEMA MAKI Jean-Télesphore, ambaye alinipatia pikipiki ambayo ilinipeleka kwenye kambi ya IDP huko Bunia ambapo familia yangu ilikuwa. Ilikuwa shangwe kubwa kupata watoto wangu wakiwa hai. Wanangu, ambao wengine walinitambua tena … mtoto wangu wa kwanza ambaye alikuwa na umri wa miezi 05 tu wakati tulitengana na ambaye tayari alikuwa na umri wa miaka 05, mtoto wangu mkubwa alikuwa tayari amebeba ndevu, mtoto wa pekee ambaye alinitambua. Mume wangu alikuwa amenisalimia lakini alikuwa mwenye kuunganika sana, na alikuwa na nani hadi sasa hawezi kunikubali.

5. HALI YA SASA

Nimeishi katika kambi hii ya IDP na familia yangu kwa mwaka mmoja na nusu, nimekuwa mgonjwa sana, hakuna hospitali hapa huko Bunia ambayo hutoa huduma kwa wanawake waliofiwa na unyanyasaji wa kijinsia. Wakati wowote ninashikwa na mshtuko, ninakwenda kwenye kambi ya uchunguzi wa kambi, meneja hunipa paracetamol tu. Hiyo ndio yote kama dawa kwa magonjwa yetu yote. Nimeumia hadi kufikia wakati ambapo kuna nyakati ambazo usiku mimi huondoka nyumbani bila kujua, kana kwamba nilikuwa nikitoroka mtu au kitu cha kutisha. Pia, siwezi kuwa na mkojo wangu, na tumbo huumiza sana. Nitahitaji kuwa na shughuli

USHUHUDA 3

USHUHUDA 4

Kwa majina naitwa Rebecca, nina umri wa miaka 16, nina mtoto moja, nililazimishwa kuoa mchimba dhahabu; Kwa sasa mimi naishi katika kijiji cha Oicha na chapa kazi katika eneo Aungba.

Mimi ni mtoto wa kwanza wa familia kubwa, kutokana nakutokujali familia kwa baba yetu, yeye hafalii  jamii, yeye kazi yake niku weka mama mimba na kutoweka.

 

Kusudi familia  iishi, kupata chakula, mimi na mama yangu tulikwenda kwenye machimo kutafuta kazi, kwa hivyo tuna bebeana mchanga kutoka sehemu ya shimo ya madini hadi fasi kuosha mchanga, baada ya hapo, tulikuwa na haki ya beseni mawili au matatu ya mchanga kama malipo.

Na hiyo ilikuwa ni kila siku, kwa ajili  familia yangu kuishi.

Hivi ndivyo tulivyoishi hadi mzee wa kuchimba, mmiliki wa shimo alitaka kuniowa, pahali ya kuongea nami kuhusu ya ndoa, moja kwa moja, alijadili kila kitu na mama yangu,

Jioni moja, baada ya kazi, nilikuwa kuzungumza na ndugu zangu wakati watu wawili walikuja na kuni chukua kwa nguvu na kunipeleka katika nyumba ya mzehe ule, yeye kani jeuri vibaya  usiku nzimaa.

Mimi niligeukaa mke wake, nilikuwa mke wa nne na mdogo wa wote. Nilipata mjamzito, na nilikuwa na msichana mdogo, mume alikua mwenye nguvu na dhuluma kwetu, alichukua sisi kama mfanyikazi katika kazi hiyo.

Nilikuwa kulishwa juu na ni na kuishia kuyeyuka.

 

Kwa sasa mimi kuishi na marafiki na tunafanya dhahabu kusaidia watoto wetu.

Hapa ni ngumu kupata fimbo ya mechi[1] kwa siku ambayo ni sawa na 3000FC, na ikiwa nyota mwenye bahati anavuka njia yetu, tunaweza kufika kwa sengi ambayo ni sawa na 12000FC,

Kama ningekuwa na uwezo, napenda kusoma,

[1] Tige allumette, 16 tige= 1 g

Sengi  2 sengi= 1 g

Gramme